زنبورعسل وحشی

چکیده :

زنبورعسل کوچک Apis florea یکی از دو گونه زنبورعسل بومی ایران است که اهمیت بسیار بالایی به لحاظ اکولوژیکی و گرده افشانی گیاهان گرمسیری در جنوب کشور دارد.

مطلب مفید بود

زنبورعسل کوچک Apis florea یکی از دو گونه زنبورعسل بومی ایران است که اهمیت بسیار بالایی به لحاظ اکولوژیکی و گرده افشانی گیاهان گرمسیری در جنوب کشور دارد. این گونه زنبورعسل یکی از حشرات گرده افشان مهم مناطق گرمسیری و خشک در ایران و سایر کشورهای زیستگاه این زنبور عسل است.

مناطق انتشار زنبورعسل کوچک کشورهای ایران، عراق، عربستان، عمان، امارات، فلسطین، پاکستان، هند، مالزی، تایلند، سودان، چین، اندونزی و فیلیپین است. زنبورعسل کوچک Apis florea برای قرن ها در ایران زیست داشته است اما اولین بار توسط دکتر تیرگری استاد حشره شناسی در سال 1345 کلنی این زنبور عسل بر روی درخت کنار در شهر دزفول گزارش شد.

پراکنش زنبور عسل کوچک در ایران در 10 استان کشور شامل کرمانشاه، ایلام، لرستان، خوزستان، کهکیلویه و بویر احمد، بوشهر، فارس، هرمزگان، کرمان، سیستان و بلوچستان و در جزایر قشم، کیش، خارک، لارک، لاوان و سیری به ثبت رسیده است.

به طور کلی این زنبور در یک نوار گرمسیری به طور تقریبی 2000 کیلومتر که از قصرشیرین در غرب ایران شروع و تا سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی کشور ادامه دارد، پراکنده است.

زنبورعسل کوچک یکی از حشرات گرده افشان بسیار مهم مناطق جنوبی و جنوب غرب کشور است که قابل مدیریت در کندو نیست و به صورت وحشی در داخل صخره ها، شاخه درختان کنار و نخل و لیمو و یا گاها در داخل دخمه ها و محل های امن و ساکت در حیاط منازل مناطق جنوبی زیست دارد. این گونه زنبور جثه کوچکتری نسبت به زنبورعسل معمولی دارد و در مقایسه با زنبورعسل معمولی توانایی تحمل دماهای بالا را داشته و یک گونه گرماپسند محسوب می شود.

این زنبورعسل به صورت تک شان بر روی درختان و داخل دخمه ها کلنی سازی می کند و بین سه تا شش ماه در یک منطقه باقی می ماند و با سردی و یا گرمی هوا مهاجرت می کند و ییلاق و قشلاق دارد. این گونه زنبورعسل نورپسند بوده و امکان نگهداری و مدیریت آن در داخل کندوهای تاریک وجود ندارد و تاکنون تحقیقات زیادی پیرامون مدیریت آن در داخل کندو صورت گرفته است که بی نتیجه بوده است.

البته در برخی از کشورها از جمله عمان و یمن به صورت وحشی در داخل دخمه ها نگهداری می شود اما مدیریت رایج زنبورستان برای این گونه زنبورعسل امکان پذیر نیست. اندازه سلول های حجرات کوچک تر، تک شان بودن و نورپسندی از ویژگی های متمایز زنبورعسل کوچک نسبت به زنبورعسل معمولی است.

کلنی این زنبورعسل از یک عدد ملکه، چند ده عدد زنبور نر و چند صد تا چندهزار زنبور کارگر تشکیل شده است و سیکل زندگی مشابه زنبورعسل معمولی دارد.

پیشنهاد مطالعه:

چهار مرحله اساسی تولید عسل

زنبورعسل وحشی

زنبورعسل کوچک (زنبورعسل وحشی)

زنبورعسل کوچک یکی از 9 گونه زنبورعسل در دنیا است که عسل تولید می کند. این گونه زنبورعسل به صورت وحشی در مناطق گرمسیری جنوب کشور زیست دارد و عسل تولیدی آن به عنوان عسل وحشی، عسل رکو و عسل زنبور ریز توسط ساکنین محلی برداشت و به فروش می رسد. در صورتی که کلنی زنبورعسل بر روی شاخه درختان مستقر باشد عسل وحشی به صورت شان و همراه با موم و شاخه درخت برداشت و عرضه می شود و در صورتی که در داخل صخره و دخمه باشد صرفا عسل با موم یا عسل صاف شده به فروش می رسد.

از آن جایی که این عسل در به صورت شان و همراه شاخه برداشت و عرضه می شود تصور خیلی از مردم این است که عسل طبیعی و خالص صرفا این نوع عسل است و عسل تولیدی در زنبورستان و کندوها کیفیت عسل وحشی را ندارد. در حالی که بررسی های آزمایشگاهی این موضوع را تایید نمی کند.

در دو فصل بهار و پاییز عسل این گونه با شان برداشت میشود و متاسفانه به دلیل عدم آگاهی و توجه به کلنی موجب از بین رفتن جمعیت این زنبورعسل می شود.

عسل زنبورعسل کوچک به صورت شان و همراه با موم برداشت و کیلویی تا چند میلیون تومان در شهرهای بزرگ عرضه می شود و برخی از افراد به اشتباه فکر می کنند که تنها عسل باکیفیت عسل وحشی است که بایستی در این زمینه فرهنگ سازی و آگاهی رسانی صحیح و علمی شود.

متاسفانه معضل بیکاری، سودجویی برخی از افراد، ناآگاهی و عدم آشنایی با ارزشمندی این حشره گرده افشان از یک سو و بازار داغ خرید و فروش عسل وحشی در شهرهای بزرگ به عنوان عسل دارویی از سوی دیگر موجب گردیده است که کلنی های این زنبورعسل به شدت مورد تعرض قرار گرفته و بدون در نظر گرفتن جمعیت کلنی زنبورعسل تنها عسل کلنی برداشت شده و کلنی به شدت آسیب ببیند و در اثر بی غذایی و از بین رفتن لاروها و ملکه به طور کامل کلنی زنبورعسل نابود شود.

شایسته است سازمان های متولی همچون سازمان حفاظت از محیط زیست، جهاد کشاورزی و سازمان های مردم نهاد در جهت ارائه اطلاعات صحیح و فرهنگ سازی جهت بهره برداری اصولی از این حشره ارزشمند جنوب کشور اقدام نموده و صیانت از این زنبورعسل بومی بیشتر مورد توجه افراد محلی، سازمان ها و کلیه مردم قرار گیرد.

طیف وسیعی از گونه های گیاهی اعم از کنارها، آکاسیاها، کهورها، باردلنگ ها، قنقال ها، استبرق ها و صدها گونه گیاهی دیگر در جنوب کشور به زنبورعسل کوچک گرده افشانی شده و کاهش این گونه زنبور در مناطق گرمسیری جنوب کشور به مثابه اخلال در تولید بذر و اکوسیستم مناطق جنوبی است و معلوم نیست در پس این معضل چه اتفاقات زیست محیطی دیگری رقم خواهد خورد.